1 files changed, 585 insertions, 0 deletions

diff --git a/site/hrt-internet.pl.md b/site/hrt-internet.pl.md
new file mode 100644
index 0000000..0d73577
--- /dev/null
+++ b/site/hrt-internet.pl.md
@@ -0,0 +1,585 @@
+---
+title: Jak kupić leki hormonalne w internecie i przyjmować je na własną rękę
+x-toc-enable: true
+...
+
+Wstęp
+-----
+
+HRT zakupić można w internecie. Nieraz określa się to mianem *self-medication*,
+*self-medding* (samodzielne leczenie) lub *DIY HRT* (HTZ zrób-to-sam). W większości
+krajów świata korzystanie z leków hormonalnych bez posiadania recepty
+jest w pełni legalne. Na tej stronie staramy się podać bezpieczne porady
+odnośnie kupowania leków przez internet bez recepty i ich dawkowania.
+Obejmuje to informacje na temat badań krwi i endokrynologii.
+
+Kiedy osoba transpłciowa chce zacząć terapię hormonalną, może napotkać
+problemy, takie jak np. lekarzy utrudniających dostęp do leczenia (gatekeeping),
+długie kolejki itp. Może to powodować realny niepokój. Z tego powodu
+dla osób borykających się z takimi trudnościami, branie leków HTZ na własną
+rękę może być dobrą alternatywą.
+
+**NIE jesteśmy lekarzami. Tylko ty odpowiadasz za własne zdrowie, więc
+nie ponosimy żadnej odpowiedzialności, jeśli niedokładnie zbadasz temat
+przed rozpoczęciem samodzielnej terapii. Na tej stronie próbujemy zawrzeć
+trafne informacje, ale nie jesteśmy w stanie tego zagwarantować. Zawsze
+należy szukać właściwej porady medycznej. Samodzielne przyjmowanie leków
+to ostatnia deska ratunku (np. w przypadku doświadczenia gatekeepingu lub długich kolejek).**
+
+Jeśli jesteś młodą osobą i mieszkasz we Wielkiej Brytani, powin\*ś
+przynajmniej przyjmować blokery dojrzewania, choć najlepsza może być pełna HTZ.
+Poproś swoich rodziców, aby zabrali cię to GenderGP (dotyczy Wielkiej Brytanii),
+prywatnej kliniki zawartej na naszej [liście prywatnyh klinik](private-care.pl.md).
+Znani są oni z przepisywania dzieciom wszystkich potrzebnych leków HTZ. Mają
+także krótkie kolejki (do poradni przyjmujących w ramach NHS czeka się dosłownie
+latami, więc czekając na wizytę nie ominie cię genetycznie uwarunkowane dojrzewanie).
+
+W innym wypadku, zwłaszcza gdy jesteś osobą dorosłą, polecamy leczenie prywate
+jeśli możesz sobie na nie pozwolić, zamiast leczenia na własną rękę. Kolejki
+są znacznie krótsze. Powin\*ś także natychmiastowo zapisać się na listę oczekiwania
+do poradni tożsamości płciowej, jeśli w twoim kraju istnieje publiczna służba zdrowia.
+W niektórych stanach USA program Medicaid pokrywa koszty związane z opieką medyczną
+osób transpłciowych; sprawdź, czy jest to dla ciebie dostępne, jeśli nie posiadasz
+dobrego ubezpieczenia.
+
+Uwaga: ta strona zawiera informacje jedynie odnośnie HTZ opartej na estradiolu.
+Brakuje nam porad dla transpłciowych mężczyzn i osób niebinarnych; będziemy
+wdzięczni za wszelką pomoc w uzupełnieniu strony tymi informacjami.
+
+Jeśli posiadasz takie informacje, możesz się nimi z nami podzielić. Informacje
+kontaktowe (pokoje IRC) wspomniane są na stronie głównej.
+
+Mexico {#mx}
+------
+HRT is over the counter in Mexico. Inexpensive options include for pills
+Mileva-35 (same composition as Diane-35), Diane-35 and for injections
+Patector.
+
+Nowa Zelandia, Niemcy i inne {#nz}
+----------------------------
+
+Import leków HTZ w Nowej Zelandii na użytek własny jest objęty restrykcjami.
+Mieszkając w Nowej Zelandii, nie możesz leczyć się na własną rękę.
+Teoretycznie możiwe jest zamówienie leków  ale będziesz musieć udowodnić, że posiadasz
+na nie receptę.
+
+Zobacz:
+<http://www.customs.govt.nz/features/prohibited/imports/Pages/default.aspx>
+(zobacz: Medicines Act 1981). Wybierz sekcję *Prescription medicines*.
+
+Być może nadal istnieją sposoby na prowadzenie samodzielnej terapii
+w Nowej Zelandii. **Do zrobienia: wyszukać sposoby, które by to
+umożliwiły**
+
+Obywatele Nowej Zelandii powinni agitować o umożliwienie im
+sprowadzania leków HTZ bez recepty i o możliwość zdobycia recepty
+u lekarza, bez przechodzenia przez proces gatekeepingu.
+
+To samo dotyczy Niemiec i wielu innych krajów.
+
+**Sprowadzanie leków nadal może być możliwe, nawet przy restrykcjach.
+Urzędy celne mogą nie być zbyt wydajne, mogą po prostu nawet nie sprawdzić
+twojej paczki. Zamawiaj mniejsze ilości, np. półtoramiesięczny zapas
+i pilnuj, żeby leki się tobie nie skończyły. Zapytaj sprzedawcę o zapakowanie
+produktu dyskretnie i opisaniu przesyłki w neutralny sposób (np. nie *HTZ*
+ani *leki*). QHI dobrze sobie z tym radzi, ale inhouse być może również
+(upewnij się że zapakują paczkę w sposób dyskretny).**
+
+Polska {#pl}
+------
+
+Sprzedaż leków na terytorium Polski bez odpowiednich zezwoleń jest nielegalna
+(art. 124 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o prawie farmaceutycznym). Nie oznacza
+to jednak, że importowanie leków zza granicy na własny użytek wiąże się
+z odpowiedzialnością karną (nie jesteśmy jednak 100% pewni odnośnie tej informacji).
+
+Przyjmowanie leków HTZ na własną rękę w Polsce może wiązać się jednak z innego
+rodzaju problemami. Większość lekarzy (zwłaszcza tych przyjmujących na NFZ) nastawiona
+jest niechętnie lub wręcz agresywnie do osób korzystających w ten sposób z leków
+hormonalnych. Możesz spodziewać się, że lekarz każe odstawić tobie przyjmowane leki
+na czas „diagnozy” (gatekeepingu) zanim przepisze tobie leki HTZ na receptę.
+
+Jakimś sposobem może być przyjmowanie leków, które nie wpływają znacznie na wyniki
+badań krwi, np. bikalutamidu lub flutamidu jako blokera testosteronu. 
+
+Portugalia {#pt}
+----------
+
+W Portugalii możliwy jest zakup estradiolu bez recepty (OTC) w niektórych aptekach.
+Rozejrzyj się. Nie jesteśmy pewni o jaką markę dokładnie chodzi, ale może być to
+dobry sposób na zakup estradiolu bez recepty w tym kraju.
+
+Spironolakton nie jest dostępny OTC w Portugalii. Musisz uzyskać na niego receptę
+lub zakupić go w internecie.
+
+UWAGA: zbadaliśmy ten temat i większość aptek w Portugalii sprzedaje
+**etynyloestradiol** który nie jest identyczny z naturalnym i ma pewne
+okropne efekty uboczne, takie jak podwyższone ryzyko wystąpienia
+trombozy. *Unikaj etynyloestradiolu jak ognia. Upewnij się, że kupujesz
+walerianian estradiolu lub półhydrat estradiolu*.
+
+Rosja {#ru}
+-----
+
+Według osób z którymi rozmawialiśmy, estradiol i spironolakton dostępne
+są bez recepty w Rosji. Badania krwi również mogą być łatwo dostępne.
+
+Nie mamy pewności odnośnie uzyskiwania HTZ na receptę w Rosji. Może być to
+konieczne, aby leczyć się samodzielnie.
+
+Testosteron jest (prawdopodobnie) substancją kontrolowaną w Rosji, więc
+samodzielny jego zakup może być trudny. Nie niemożliwy, ale trudny.
+
+Stany Zjednoczone {#usa}
+-----------------
+
+W Stanach Zjedonoczonych, zależnie od twojego stanu/miasta, możesz
+mieć możliwość uzyskania recepty na leki hormonalne (w czasie
+krótszym niż miesiąc) przez doktora, więc nie musisz leczyć się samodzielnie.
+Poszukaj klinik typu *informed consent* w twojej okolicy.
+
+Jeśli możesz zdobyć leki HTZ w taki sposób, rekomendujemy zrobić to zamiast
+self-meddingu. Ubezpieczenie medyczne powinno pokryć wydatki, a jeśli nie,
+HTZ jest wystarczająco tania bez ubezpieczenia, zależnie od dochodu
+(na pewno jest to tańsze niż w przypadku kupowania leków w internecie,
+w wielu przypadkach).
+
+[Listę klinik informed consent znajdzesz tu](private-care.pl.md) - jeśli
+znasz jakieś nieobjęte tą listą, daj nam znać!
+
+Dostawcy
+--------
+
+Firmy te działają za granicą (żadna z nich nie mieści się w UK),
+więc możesz sprowadzić leki HTZ do Wielkiej Brytanii. Jest to legalne,
+żeby sprowadzać leki HTZ na użytek własny. Nie zamawiaj więcej,
+niż zapas sześciomiesięczny. Trzymiesięczny zapas będzie bezpieczniejszy.
+
+**[InhousePharmacy.vu](https://www.inhousepharmacy.vu/default.aspx?):**
+
+InhousePharmacy jest popularne i często używane przez osoby transpłciowe
+leczące się na własną rękę. Istniało już od lat, a leki, które dostarczają
+są godne zaufania.
+
+Pudełko które otrzymasz opisane będzie "pharmaceuticals". Jeśli musisz
+otrzymać je sekretnie, bez wiedzy np. rodziców, zamów je na skrytkę
+pocztową lub do swojego znajomego, gdziekolwiek, gdzie możesz
+odebrać leki bezpiecznie.
+
+Rekomendowane leki (transpłciowe kobiety):
+
+- Spironolakton 100mg (np. Spiractin)
+- Walerianian estradiolu 2mg (np. Progynova)
+
+Uwaga: Najlepszym lekiem antyandrogennym jest GnRH (np. Decapeptyl), który
+całkowicie usuwa testosteron. Nie rekomendujemy jednak jego stosowania w wypadku
+leczenia się na własną rękę; lek przyjmować musisz od lekarza (musi być często
+przyjmowany w formie zastrzyków. Nie wykonuj zastrzyków sam\*, jeśli nie wiesz
+co robisz)
+
+Uwaga: Działanie antyandrogenne spironolaktonu jest słabe; podwyższa on
+poziomy zebranego w ciele potasu. Nie zalecamy go stosować, chyba, że nie
+masz innego wyboru.
+
+Spironolakton nie usuwa z organizmu testosteronu, tylko blokuje niektóre
+z jego efektów, więc poziom testosteronu w badaniach krwi wydawać się
+będzie wysoki. Wpływa on również na odczyty estradiolu w badaniach (będą one
+wyższe, niż jego poziom jest w rzeczywistości)
+
+Rekomendujemy stosowanie octanu cyproteronu jako leku antyandrogennego, ponieważ
+jest on dużo silniejszy, w porównaniu do „spiro”.
+
+**UWAGA: Octan cyproteronu powoduje symptomy depresji. Bądź ostrożn\*.**
+
+Uwaga: Feminizujące działanie progesteronu nie zostało udowodnione; jego przyjmowanie
+może zaś prowadzić do efektów ubocznych. Nie polecamy tego.
+
+**[Quality Health Inc](https://www.qhi.co.uk/):**
+
+Wysyłają oni leki do Portugalii (Inhouse tego nie robi, ostatni
+raz jak sprawdzaliśmy). Dla osób, które nie mogą zamawiać z Inhouse,
+ten dostawca również może być użyteczny.
+
+Pudełko które otrzymasz będzie nieopisane. Może być to dobre rozwiązanie,
+jeśli musisz odebrać leki dyskretnie (np. w domu rodziców).
+
+**Do zrobienia: dodać więcej sprzedawców**
+
+Sprawdź, czy jesteś interseksualn\*
+----------------------------------
+
+**Zignoruj dawki podane na tej stronie i nie lecz się na własną rękę,
+jeśli jesteś osobą interseksualną. Potrzebujesz specjalnej opieki, pod
+szczegółową kontrolą lekarzy.**
+
+Na tej stronie znajdziesz informacje, co oznacza termin interseksualności:
+<https://nonbinary.miraheze.org/wiki/Intersex>
+
+Układ hormonalny jest zbiorem gruczołów, produkujących hormony
+regulujące metabolizm, wzrost i rozwój, funkcjonowanie tkanek,
+funkcje płciowe, reprodukcję, sen, nastrój i wiele innych.
+
+Możesz udać się do endokrynologa. Tak czy inaczej warto to zrobić,
+ponieważ endokrynolog poinformuje cię czy możesz bezpiecznie brać
+leki hormonalne, przeprowadzi również u ciebie badania krwi. Może
+on również sprawdzić, czy jesteś osobą interseksualną; oznacza to,
+że masz cechy płciowe zarówno uważane za męskie, jak i żeńskie. Może
+mieć to wpływ na to, jaki rodzaj terapii hormonalnej będzie dla ciebie
+adekwatny. Możesz potrzebować np. mniejszych dawek hormonów.
+
+W Wielkiej Brytanii, skierowanie dostać możesz u lekarza
+pierwszego kontaktu. Jeśli już korzystasz z usług poradni
+tożsamości płciowej, oni również mogą skierwać cię do endokrynologa.
+
+W UK, [Dr Leighton J Seal](http://gendercare.co.uk/leighton-seal.html)
+jest jednym z najbardziej znanych endokrynologów, specjalizujących
+się w opiece nad osobami transpłciowymi, również interseksualnymi.
+Pomimo tego, jeśli nie mieszkasz w pobliżu Londynu, inny lekarz
+również może ci pomóc. Jeśli jest to możliwe, polecamy jednak
+Dr Seala.
+
+Transpłciowe kobiety (M/K) {#women}
+--------------------------
+
+Powin\*ś upewnić się, że umówisz się także na wizytę z endokrynologiem,
+jeśli jest to możliwe (w Wielkiej Brytanii potrzebujesz skierowania
+od lekarza pierwszego kontaktu).
+
+**Mieszkańcy UK: pomoc uzyskać możesz z [CliniQ](https://cliniq.org.uk/)
+odnośnie rzeczy takich jak badania krwi itp., żeby upewnić się, że
+bezpiecznie przyjmujesz leki HTZ. Mogą oni służyć radą. To klinika
+prywatna, ale również część NHS.**
+
+Powin\*ś zbadać także swoje ciśnienie krwi. Jeśli cierpisz na niedociśnienie,
+nie możesz np. przyjmować spironolaktonu (użyj wzamian octanu cyproteronu,
+a jeśli nie możesz go zdobyć, finasterydu i wyższej dawki estradiolu).
+Tak samo, jeśli cierpisz na nadciśnienie tętnicze, zajmij się tym
+zanim rozpoczniesz terapię hormonalną.
+
+**UWAGA: Octan cyproteronu powoduje symptomy depresji. Bądź ostrożn\*.**
+
+Znajdziesz w internecie informacje odnośnie konieczności schudnięcia,
+przed rozpoczęciem terapii. To nie jest prawda. Lepiej nie mieć nadwagi,
+ale nadal podjąć możesz HTZ. Zwróć tylko uwagę na wszystkie pojawiające
+się efekty uboczne, co jest właściwie trafną poradą dla każdego,
+niezależnie od jego wagi.
+
+Efekty uboczne różnych leków:
+
+-   [octan cyproteronu](http://www.cancerresearchuk.org/about-cancer/cancers-in-general/treatment/cancer-drugs/cyproterone-acetate)
+-   [walerianian/półhydrat estradiolu](https://www.drugs.com/estradiol.html)
+-   [Spironolakton](https://www.drugs.com/spironolactone.html)
+-   [Finasteryd](https://www.drugs.com/sfx/finasteride-side-effects.html)
+
+**UWAGA: Octan cyproteronu powoduje symptomy depresji. Bądź ostrożn\*.**
+
+Nie wszystkie z nich są poważne. Zwróć uwagę na te poważniejsze, np.
+zakrzepy krwi itp. Jeśli doświadczysz jednego z nich, przerwij terapię
+i poszukaj pomocy lekarza. Nie chcemy wystraszyć cię od brania leków HTZ.
+Powin\*ś je brać, jeśli chcesz. Należy jednak pamiętać, że bierzesz
+swoje zdrowie we własne ręce, więc musisz być świadom\* możliwego ryzyka.
+
+RZUĆ PALENIE zanim zaczniesz HTZ (e-papierosy mogą być). Palenie tytoniu
+(albo czegokolwiek, także marihuany) zwiększa ryzyko powstawania zakrzepów,
+już podwyższone przez estradiol.
+
+- [Jak rzucić palenie](smoking.pl.md)
+
+Leki antyandrogenne blokują testosteron. Najpopularnieszym z nich
+jest spironolakton, ale octan cyproteronu (sprzedawany m.in. pod marką
+Androcur) również jest popularny w Europie. Oba z nich są toksyczne
+na dłuższą metę i mają różne efekty uboczne. Powin\*ś sprawdzić jakie.
+Polecamy spironolakton, chyba, że z jakiegoś powodu nie możesz go używać.
+W takim wypadku, octan cyproteronu również zadziała.
+**Inhouse oraz QHI sprzedają zarówno 100mg spironolaktonu w tabletkach,
+jak i 50mg octanu cyproteronu, również w tabletkach.**
+
+**UWAGA: Octan cyproteronu powoduje symptomy depresji. Bądź ostrożn\*.**
+
+Alternatywą dla „spiro” lub „cypro” może być flutamid lub bikalutamid.
+Bikalutamid przyjmuje się zwykle w dawce 50mg dziennie, jednak nie mamy pewności,
+jeśli chodzi o flutamid. Uwaga: pigułki są trudne do przecięcia/podzielenia. Oba z nich
+wpływają na enzymy wątrobowe, co może być problemem; w ekstremalnych przypadkach
+powodować mogą żółtaczkę lub niewydolność wątroby. Nie usuwają one testosteronu,
+jedynie blokują jego efekty, pozbawiając go działania. Jeśli przyjmujesz jeden z tych leków
+powin\*ś uważać, a także często wykonywać badania krwi. Nie wiemy dużo na ich temat, 
+więc najlepiej jest stosować po prostu „cypro” lub „spiro”, jak robi to
+większość osób.
+
+Spironolakton redukuje ilość soli w organizmie, więc powin\*ś spożywać
+więcej soli w swojej diecie, jeśli go używasz. Zwiększa on także poziomy
+potasu w ciele, więc musisz ograniczyć jego spożyie. Niektóre preparaty
+ze spironolktonem zawierają laktozę, więc jeśli jej nie tolerujesz, skorzystaj
+z preparatów z laktazą. Nie jesteśmy jednak pewni, czy zawartość laktozy
+w tabletkach jest dostatecznie duża, żeby było to konieczne.
+
+Octan cyproteronu redukuje żelazo i B12, więc powin\*ś brać suplementy diety,
+podczas jego używania. Jest to alternatywa do spironolaktonu, przepisywana
+przez niektórych lekarzy w Europie (w USA jest to substancja kontrolowana,
+niezapisywana przez lekarzy). ***Unikaj alkoholu jak ognia kiedy bierzesz
+„cypro”, ponieważ spowoduje to ogromne kace przy dużo mniejszych ilościach.***
+
+Uwaga: octan cyproteronu znany jest z wywoływania niektórych efektów depresji
+przy długotrwałym stosowaniu.
+
+**Zawsze** używaj estradiolu identycznego z naturalnym. Jest to albo walerianian
+estradiolu (progynova 2mg) albo półhydrat estradiolu (estrofem 2mg).
+
+***Jeśli masz już za sobą waginoplastię lub orchidektomię (operację genitaliów),
+nie potrzebujesz już brać ani „spiro” ani „cypro”, ani żadnego innego
+leku antyandrogennego, ponieważ twoje ciało nie produkuje już testosteronu
+w dużych ilościach (twoje jądra zostały przecież usunięte).***
+
+***Ciekawostka: po operacji, niektóre transpłciowe kobiety mają
+wręcz za mało testosteronu. Cispłciowe kobiety mają testosteron, tylko,
+że na niższych poziomach. Niektóre kobiety muszą wręcz przyjmować testosteron
+(podobny, jaki biorą transpłciowi mężczyźni), ale w bardzo bardzo bardzo
+małych dawkach, aby podwyższyć jego poziom do poziomu typowego dla
+płci żeńskiej. [Ta strona dokumentuje objawy niskiego poziomu testosteronu
+u kobiet](http://www.everydayhealth.com/low-testosterone/guide/women/)
+(dotyczy kobiet cispłciowych i transpłciowych po operacji). Badania krwi
+pokażą czy twój poziom jest za niski (wśrod większości kobiet waha się on
+pomiędzy 0.5 a 1.5 nmol/l).***
+
+DHT to to, co powoduje utratę włosów u mężczyzn lub transpłciowych kobiet
+i niektórych osób niebinarnych, które czekały za długo na podjęcie HTZ.
+Łysienie odwrócić można poprzez branie finasterydu, który blokuje DHT.
+Możesz kupić tabletki 5mg finasterydu w Inhouse lub QHI (użyj gilotynki
+do tabletek, aby podzielić je na 2.5mg, bierz je co 12 godzin). Lekarze
+przepisują zwykle od jedego do sześciu gramów finasterydu. Jeśli nie występuje
+u ciebie łysienie, nie potrzebujesz finasterydu. Finasteryd zapobiega utracie włosów,
+a w niektórych przypadkach sprawia, że one odrastają.
+
+**Uwaga: plastry często zawierają etynyloestradiol, który nie jest idealny.
+Nie jest on bioidentyczny z naturalnym estradiolem; jest on syntetyzowaną,
+silniejszą jego wersją. Ryzyko wystąpienia zakrzepów krwi jest wyższe,
+kiedy przyjmujesz go doustnie. Zastępuje on dietylstilbestrol, który
+jest znaną substancją rakotwórczą. Polecamy plastry *Estradot* (zarówno
+warianty 25, 50 lub 100mcg), ponieważ wykorzystuje on dużo lepszy
+*półhydrat estradiolu*.**
+
+Większość *dobrych* lekarzy zaczyna terapię od 100mg spironolaktonu i 2mg lub 4mg
+doustnego estradiolu (lub 1mg/2mg żelu lub 50mcg/100mcg plastrów) dziennie.
+Zacznij więc z takimi dawkami (niższa dawka jest rekomendowana, kiedy zaczynasz
+HTZ).
+
+Potrzebna może okazać się gilotynka do tabletek, zależnie od dawki, którą
+chcesz przyjmować i tego, jak podzielić chcesz ją w ciągu dnia.
+Podziel spironolakton na dwie dzienne dawki (co 12 godzin), np. przy 100mg
+spironolaktonu bierz 50mg co 12 godzin. Estradiol podziel na dwie lub
+trzy dawki w ciągu dnia.
+
+Przy plastrach nie musisz niczego dzielić, bo będą one działać ciągle,
+zanim będziesz musieć założyć nowy.
+
+Zwykle powin\*ś brać spironolakton i estradiol. Jeśli nie możesz
+brać spironolaktonu (np. źle reagujesz na jego efekty uboczne lub masz
+niskie ciśnienie krwi itp.), możesz wzamian spróbować octanu cyproteronu
+(50 mg dziennie - niektóre transpłciowe kobiety biorą 100 lub 150mg).
+Większość lekarzy zacznie od 50mg, jeśli poda tobie ten lek.
+
+**UWAGA: Octan cyproteronu powoduje symptomy depresji. Bądź ostrożn\*.**
+
+Jeśli nie możesz, bądź nie chcesz przyjmować leków antyandrogennych
+(np. „spiro”, „cypro” czy GnRH), możesz brać sam estradiol, który
+sam w sobie może blokować testosteron. Oznacza to jednak, że musisz
+brać większe jego dawki. Finasteryd jest też słabym blokerem testosteronu.
+
+W naszej opinii, zastrzyki z GnRH to najlepszy lek antyandrogenny. Jeśli
+uda ci się zdobyć je bez lekarza, świetnie. W innym wypadku, użyj
+„spiro” lub „cypro”.
+
+Doustny estradiol może zwiększać IGF-1, według niektórych ludzi, z którymi
+się konsultowaliśmy; może także pomagać przy wzroście piersi. Doustny walerianian/półhydrat
+estradiolu może być warty rozpatrzenia zamiast podjęzykowego.
+Uwaga: nie ma dużej ilości badań na temat efektywności podjęzykowanego
+przyjmowania estradiolu i nie wszystkie tabletki mogą być w ten sposób używane.
+Polecamy metodę doustną lub plastry/żel. Nie zalecamy podjęzykowego przyjmowania
+tabletek. Większość lekarzy nie przepisuje estradiolu w ten sposób.
+
+Plastry: jeśli nie chcesz brać estradiolu doustnie, możesz korzystać z plastrów.
+Polecamy Estradot 100. Jest to 100mcg półhydratu estradiolu, odpowiednik ok. 2,5mg
+estradiolu doustnego dziennie. Plaster powinien być noszony przez 3 dni (możesz
+nadal brać prysznic, pływać itp.) i zmieniany po 3 dniach. 
+Wokół miejsca gdzie plaster był aplikowany zgromadzić mogą się resztki kleju.
+Możesz go usunąć.
+Noś plaster na podbrzuszu, wokół bioder, na lewej lub prawej stronie.
+
+Żele: nie mamy na tę chwilę informacji na temat estradiolu przyjmowanego
+w postaci żelów. Rekomendujemy metodę doustną lub plastry.
+
+Niezależnie od twojej dzieniej (24 godz.) dawki, zawsze powin\*ś
+dzielić ją na dwie części co 12 godzin lub trzy co 8. Lepiej podzielić
+na 3, ale przyjmowanie leku dwa razy dziennie może być wygodniejsze.
+
+Sam estrogen w dużych dawkach też może blokować testosteron. Dawniej
+transpłciowym kobietom podawano tylko estradiol, ponieważ
+leki antyandrogenne nie istniały w obrębie opieki zdrowotnej
+osób trans.
+
+2 miesiące po tym jak rozpoczniesz HTZ, przeprowadź badanie krwi
+(poziom testosteronu i estradiolu). Przedział typowy dla kobiet to
+od 0,4 to 1,5nmol/l testosteronu i 400-500pmol/l estradiolu (niektóre
+transpłciowe kobiety celują w przedział 500-600). Rozpocznie się
+rozwój piersi, zmieni się także twoja twarzi reszta ciała. Jeśli
+masz zbyt wysoki testosteron \*oraz\* twój estradiol jestna zbyt niskim
+poziomie, spróbuj zwiększyć dawkę estradiolu - np. z 4mg do 6mg i sprawdź
+pozomy ponownie za 2 kolejne miesiące. Zapamiętaj, że dodatkowy
+estradiol również obniży troszkę testosteron. Jeśli jest on nadal
+zbyt wysoki, zwiększ swoją dawkę spironolaktonu - np. z 100mg do 150mg.
+Następnie sprawdź poziomy ponownie. ***Jeśli bierzesz HTZ w trakcie
+badania, przed każdym badaniem UPEWNIJ SIĘ, że odpowiednie dawki
+zostały przyjęte na godzinę przed; zakładając że jest to 12 godzin przed
+twoją ostatnią dawką, możesz w ten sposób poznać twoje krańcowe poziomy.***
+
+Nie odpowiadamy za jakiekolwiek szkody, które możesz sobie wyrządzić.
+Samodzielna terapia jest zwykle bezpieczna dla większości ludzi (większość
+transpłciowych kobiet jej dokonuje lub się nad nią zastanawia we wczesnych
+fazach tranzycji). Jeśli twoje badanie krwi wykaże jakieś nieprawidłowości
+(lekarze ci o tym powiedzą) przed rozpoczęciem terapii, udaj się
+do endokrynologa (są też prywatni, jeśli nie możesz skorzystać z NFZ/NHS)
+i sprawdź, czy wyrażą zgodę. Istnieją oni, żeby tobie pomóc. Niektóre łagodne
+guzy mózgu (gruczolak przysadki) mogą być również podatne na estradiol; badanie krwi
+powie ci o tym (poziom prolaktyny będzie zbyt wysoki, np. 3x wyższy niż
+normalny - są także inne powody przez które może się to stać), a skany MRI
+mogą wykryć guz. **Możesz przyjmować *antagonisty dopaminy*, które
+lekarze przepiszą, aby leczyć guz prolaktynowy, co pozwoli w wielu przypadkach
+na wyleczenie guza i bezpieczne przyjmowanie estradiolu. Lekarze zaczną od bardzo niskiej dawki,
+kiedy antagonisty będą działać i zbadają ciebie później. Jeśli guz prolaktynowy jest
+wystarczająco zduszony, podniosą oni twoją dawkę. NIE LECZ SIĘ SAMODZIELNIE
+\*POD ŻADNYM POZOREM\* JEŚLI CIERPISZ NA PROLAKTYNOMĘ. UDAJ SIĘ DO ENDOKRYNOLOGA,
+CZĘSTO DOKONUJ BADAŃ KRWI I PRZYJMUJ LEKI HTZ JEDYNIE POD ŚCISŁĄ KONTROLĄ LEKARZY.** 
+
+***Leczenie na własną rękę jest zawsze ryzykowne, jednak rozumiemy, że
+dysforia jest równie ryzykowna, a opóźnienie podjęcia HTZ może skończyć się śmiercią.***
+
+[Ta strona](https://madgenderscience.miraheze.org/wiki/Main_Page)
+(niezwiązana z TransChat) również posiada użyteczne informacje na temat
+HTZ dla transpłciowych kobiet. Uwaga: niektóre z podanych tam informacji
+są bardzo eksperymentalne.
+
+
+Badania krwi
+------------
+
+Przeprowadź badanie krwi zanim zaczniesz HTZ! Udaj się do lekarza
+pierwszego kontaktu i zapytaj się o testy:
+
+-   mocznika i elektrolitów
+-   profilu kostnego
+-   czynności tarczycy
+-   białka C-reaktywnego
+-   ferrytyny
+-   pełnej morgologii krwi
+-   wątroby i nerek (próby wątrobowe, nerkowe)
+-   glukozy
+-   FSH
+-   czynności wątroby
+-   estradiolu
+-   testosteronu
+-   czynnika reumatoidalnego
+-   SHBG
+-   dobrego cholesterolu (HDL)
+-   kwasu moczowego
+-   poziomu lipidów
+-   lutropiny
+-   prolaktyny
+-   kortyzolu
+-   dihydrotestosteronu (DHT)
+
+Umów się na wizytę z lekarzem pierwszego kontaktu i zapytaj o skierowanie,
+znajdź klinikę/szpital przyjmującą próbki krwi i udaj się tam do pobrania krwi.
+Twój lekarz prawdopodobnie poda ci listę klinik. Wyniki zostaną
+wysłane do lekarza pierwszego kontaktu zwykle w następnym tygodniu, gdzie
+udać musisz się, aby je odebrać. Jeśli lekarz odmówi wydania skierowania,
+udaj się do innego. Niektórzy z nich są okropni.
+
+Później, co 3 miesiące wykonuj badania:
+
+-   czynności wątroby
+-   testosteronu
+-   estradiolu
+-   potasu (jeśli bierzesz spironolakton)
+-   B12 (jeśli bierzesz octan cyproteronu)
+-   żelaza (jeśli bierzesz octan cyproteronu)
+
+Transpłciowi mężczyźni (K/M) {#men}
+----------------------------
+
+Transpłciowi mężczyźni przyjmują testosteron (sterydy). Jest to substancja
+kontrolowana w Wielkiej Brytani i nabycie jej bez recepty jest nielegalne.
+Nadal istnieją jednak sposoby jej zdobycia…
+
+Do zrobienia: dodać dawki i poradnik
+
+Informacje o HTZ dla mężczyzn, z dawkowaniem
+http://www.ftmguide.org/ttypes.html
+
+[Ta strona](https://madgenderscience.miraheze.org/wiki/Main_Page)
+(niezwiązana z TransChat) zawiera informacje dla transpłciowych mężczyzn.
+
+Do zrobienia: zintegrować te informacje z TransChat
+
+Osoby niebinarne {#nonbinary}
+----------------
+
+Ta strona zawiera pewnie informacje:
+<https://madgenderscience.miraheze.org/wiki/Non-binary_hormone_therapy_guide>
+- Nie mamy ich dużo tu na TransChat. Nie jesteśmy w żaden sposób powiązani
+z madgenderscience wiki.
+
+Ciężko jest zarekomendować cokolwiek osobom niebinarnym, ponieważ
+nie są one zerojedynkowe. Jest wśród nich dużo większa wariancja; niektórzy
+łączą cechy kobiece lub męskie, choć nieraz nie wszystkie ich aspekty.
+
+Jeśli pragniesz feminizacji, niezależnie od dawki, HTZ (jeśli chcesz
+się na nią zdecydować) spowoduje rozwój piersi. Jeśli wywołują one
+dysforię (możesz o tym nie wiedzieć zanim zaczniesz) lub zaczynają
+ją wywoływać, przerwij swoją terapię. Mieliśmy do czynienia z osobami
+które myślały, że są transpłciowymi kobietami, ale później zdecydowały,
+że są niebinarne, ponieważ mimo, że pragnęły feminizacji, rozwój piersi
+zwiększył ich dysforię, więc musiały przerwać HTZ. Feminizacja bez piersi
+również jest możliwa, jeśli zdecydujesz się później na mastektomię,
+po kilku latach terapii, kiedy rozmiar piersi się ustabilizuje. Możliwe
+jest prawdopodobnie wykorzystywanie częściowych blokerów estrogenu (SERM),
+takich jak np. raloksifen razem z lekami HTZ, co może zablokować rozwój
+piersi. Możesz też nosić binder. Z drugiej strony, niektóre osoby niebinarne
+lubią swoje piersi.
+
+Przyjmowanie testosteronu również ciebie zmaskulinizuje. Jeśli zależy
+ci na częściowej maskulinizacji, ale nie chcesz porostu włosów na ciele
+i twarzy, nie ma dla ciebie możliwości, chyba, że zdecydujesz się
+później na laserowe usuwanie owłosienia. Jeśli pragniesz androgynicznego
+głosu, a testosteron zbytnio go zmaskulinizuje, możesz wykorzystać
+podobne metody treningu, których używają transpłciowe kobiety, aby
+powrócić do głosu, który jest dla ciebie bardziej komfortowy. Przyjmowanie
+testosteronu oznacza, że głos będzie stawał się coraz bardziej głęboki, ale
+można to w ten sposób to przezwyciężyć.
+
+Osoby interseksualne: Do zrobienia: napisać o osobach interseksualnych.
+(nie ma to koniecznie nic wspólnego z niebinarnością, ale osoby takie
+mogę potrzebować innych rodzajów terapii HTZ, jeśli ją podejmują).
+
+Niektóre osoby niebinarne biorą spironolakton bez estradiolu, albo
+z niską jego dawką (np. 0,5mg), ponieważ nie chcą posiadać dużej
+ilości żadnego z tych hormonów, albo korzystają z pełnej HTZ, lecz
+nie pragną wszystkich zmian, np. nie decydują się na depilację
+(hormony nie zredukują zarostu na twarzy, ale zmniejszą trochę
+włosy na ciele), itp. Jeśli chcą oni zredukować efekty feminizacji,
+mogą użyć antyestrogenu (np. tamoksifenu).
+
+To tylko parę uwag z kilkoma poradami. Nie zakładamy nic o tym,
+jaka dana osoba niebinarna jest i rozumiemy, że wśród nich występuje
+dużo większa wiariancja, niż wśród osób binarnych. Musisz sam\*
+się zastanowić czego chcesz. Tranzycja jest dużo trudniejsza dla osób
+niebinarnych.
+
+External links
+--------------
+
+* [Pharmacology of transsexualism in
+  17beta](https://n2t.net/ark:/21206/10003). A compendium of relevant
+  references to the literature about hormones used in male to female
+  transition.
+* <https://madgenderscience.miraheze.org/wiki/Main_Page> also has
+  information about self-medication.